'69: Did We Change?

Progammatoelichting

In beginsel wilde ik een programma brengen met allerlei dingen die je kunt bedenken rond 69. Want graag had ik 3 Motets van F. Mendelssohn-Bartholdy op de lessenaars van Chodiality Core gezet. Maar door me te verdiepen in het jaar 1969 veranderde mijn oorspronkelijk idee dat meer een absurde en ondeugende insteek had in een verhaal dat ik samen met Chordiality Core wil vertellen.

Gegrepen door allerlei heftige en bijzondere gebeurtenissen in het jaar 1969 ligt er voor u een programma die voornamelijk laat zien waar men voor vocht in dat jaar. In dit jaar stak een Tsjechische man, Jan Palach, zichzelf in brand, had je de Stonewall-rellen in New York, gingen er mensen naar de maan, was het Woodstock-festival, de love-in van John Lennon en Yoko Ono in het Hilton in Amsterdam. En zo was in 1969 ook de hippie-cultuur op haar hoogtepunt.

Hippies waren anti-kapitalistisch, anti-materialistisch. Ze vonden ze dat de maatschappij zich te veel richtte op geld, goed en technologie. Ze wilden leven in harmonie met de natuur (flowerpower) en met de maatschappij en waren dus tegen geweld. Hippies wilden genieten van en leven in het hier en nu, men verdiepte zich in oosterse religies (meditatie, trance) drugsgebruik (de geest verruimen) en genoten van de liefde in z’n meest vrije vorm.

De hippie-cultuur had een bepaalde naïviteit in zich. ‘Make love, not war’ heeft een schoonheid in zich die helaas niet te realiseren is. Een soortgelijke naïviteit zou je ook de oude Simeon kunnen verwijten als hij voor het eerst de baby Jezus in de Tempel ziet. Hij zingt in ‘Lord, now lettest thou’ van F. Mendelssohn dat hij, nu de heidenen het licht gaan zien, wel mag gaan hemelen.

In hemelse sferen komen we met de teksten van de 15e-eeuwse Indiase dichter-mysticus Kabir die Ton de Leeuw zo treffend heeft verklankt in Regarde en Silence. En als je de tekst leest in het licht van de compositie die we hierna gaan zingen, is het wel heel frappant dat een 15e-eeuwse mysticus woorden gebruikt als: ‘Broer, dit vat vol liefde, is mijn lichaam. Het is gemaakt om lief te hebben’ en ‘Alles is door God geschapen, en liefde is zijn lichaam. Kalmeer je ziel en aanschouw al deze schoonheid in stilte’.

De strijd om homo-acceptatie en gelijkheid is ook een van de onderwerpen die heel actueel zijn. De jonge Canadese componist Stuart Beatch nam teksten uit de Wolfenden-trial in 1958 en zette dit op muziek in zijn 4-delige compositie I am like many. Het lijkt nogal een overgang van de mystieke hymnes van Ton de Leeuw naar de Prelude van Beatch, maar de mystieke sfeer blijft staan. Zeker met de woorden ‘God is the potter, when his clay is damp, gives every man, in birth, a different stamp’, die Beatch van Lord Byron leende. Daarbij voortbordurend op de klanken van Kabir wordt het langzaam grimmiger, waarna we de strijd laten voelen die er is geweest (of is die die er wellicht nog?) om dan te eindigen met een brief van een onbekende homoseksueel: ‘I do not pretend that I am good, but I am like many’. Deze kwam wel binnen, kan ik u zeggen.

Uiteindelijk, welke religie je aanhangt, of juist geen enkele, mensen hebben liefde nodig. Simon Wawer zette woorden uit het boek Hooglied op verrukkelijke noten en harmonieën waardoor we weer kunnen genieten van de liefde. Hij schreef O How Beautiful voor zijn geliefde Kölner Kantorei waar hij ook zelf bij zingt.

Al neuriënd als een Afro-Amerikaanse working song begint het ene koor Warning to the rich van Thomas Jennefelt. Het andere koor begint als een soort kwade geest om de rijken heen te cirkelen en ze te waarschuwen dat je met uitbuiting en zelfverrijking uiteindelijk zal belanden in ellende en verval. In het hele werk hoor je vanuit het ene koor de waarschuwing en vanuit het andere koor de hebzucht verwoord.

Was hebzucht ook de reden om naar de maan te gaan? Of alleen de wetenschappelijke verrijking? Werd de maan daardoor iets tastbaars en verloor het haar mystieke en poëtische kracht? De Britse soul-singer-songwriter Laura Mvula bewijst met haar lied Sing to the moon, dat ze zelf zo prachtig arrangeerde voor de BBC-singers, dat het licht van de maan je nog uit de schaduwen in je leven kan halen. We hebben de nacht nodig om een nieuwe dag te beginnen.

Dit programma eindigen we met een andere opus 69 uit de romantische periode. Bleib bei uns van J.G. Rheinberger. Deze woorden van de 2 mannen die onderweg naar Emmaüs ineens de gekruisigde Jezus tegenkomen, kun je na de muziek die we gehoord hebben verschillend interpreteren. Het is dan ook aan u, als publiek, om deze woorden zelf te interpreteren als een bemoediging of als een verzuchting dat we nog een lang weg te gaan hebben.

Patrick Pranger - artistiek leider en dirigent